سرطان یکی از علل اصلی مرگومیر در سراسر جهان است که حدود 10 میلیون مرگ در سال 2020 را به خود اختصاص داده‌است (به‌عبارتی دیگر تقریبا یک مورد از هر شش مرگ) که در این سال میزان ابتلا کولون و رکتوم 93/1 میلیون مورد بوده‌است. میزان مرگ ومیر ناشی از این نوع سرطان 916000 مورد اعلام شده‌است. شایع‌ترین سرطان‌ها سرطان سینه، ریه، کولون و رکتوم و پروستات است. بسیاری از سرطان‌ها در صورت تشخیص زودهنگام و درمان موثر قابل درمان هستند.
تشخیص زودهنگام
مرگ و میر ناشی از سرطان زمانی کاهش مییابد که موارد به موقع شناسایی و درمان شوند. دو جزء مهم در این فرآیند وجود دارد: تشخیص زودهنگام و غربالگری.
تشخیص زودهنگام سرطان نه تنها هزینه درمان در مراحل اولیه سرطان را کاهش می‌دهد، بلکه افراد میتوانند در صورت دسترسی به‌موقع به درمان موثر، به زندگی معمول خود ادامه دهند. در سال 2010، کل هزینه اقتصادی سالانه سرطان از طریق هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی و کاهش بهره‌وری 16/1 تریلیون دلار آمریکا برآورد شد.
راهبردهای بهبود تشخیص زودهنگام را می‌توان به آسانی با هزینه کم در سیستم‌های بهداشتی گنجاند. به نوبه خود، تشخیص زودهنگام مؤثر می‌تواند به تشخیص سرطان در مراحل اولیه در بیماران کمک کند و درمان مؤثرتر و باهزینه کمتر را امکانپذیر سازد. به‌عنوان مثال، مطالعات در کشورهای پردرآمد نشان داده‌است که درمان بیماران سرطانی که زود تشخیص داده شده‌اند، در مقایسه با درمان افرادی که در مراحل پیشرفته تر بیماری جهت درمان مراجعه کردهاند، 2 تا 4 برابر ارزان‌تر است.(1) با تشخیص زودهنگام سرطان و اجتناب از تأخیر در مراقبت، می‌توان پیشرفت‌های قابل توجهی در زندگی بیماران سرطانی ایجاد کرد.
تشخیص زودهنگام شامل سه جزء است:
• آگاهی از علائم اشکال مختلف سرطان و اهمیت مشاوره پزشکی در هنگام مشاهده یافته‌های غیرطبیعی.
• دسترسی به خدمات ارزیابی بالینی و تشخیصی.
• ارجاع به موقع به خدمات درمانی.
غربالگری
هدف غربالگری شناسایی افراد دارای علامت‌های حاکی از سرطان یا پیش سرطان خاص قبل از بروز علائم است. هنگامی که ناهنجاری‌ها در طول غربالگری شناسایی میشوند، باید آزمایش‌های بیشتری به‌منظور تشخیص قطعی انجام شود، همچنین در صورت اثبات وجود سرطان، باید برای درمان ارجاع شود.(2)
هدف از غربالگری سرطان کولورکتال بهبود پیش آگاهی با تشخیص سرطان در مراحل اولیه آن است. تشخیص زودهنگام این نوع سرطان میزان خطر مرگ و میر را کاهش می‌دهد. تست تشخیص سریع خون مخفی در مدفوع (FOBT) به عنوان یک ابزار مفید برای غربالگری سرطان کولورکتال شناخته شده‌است. این قبیل سنجش‌های غیر تهاجمی، سریع و با قابلیت حمل آسان اغلب به عنوان یک تست در محل مراقبت بیمار و برای خودآزمایی استفاده میشود.
تست تشخیص سریع خون مخفی مدفوع (FOBT) برای تشخیص خون در مدفوعی که از نظر ماکروسکوپی قابل مشاهده نیست استفاده میشود. این آزمایشات عمدتا به عنوان آزمایش غربالگری خط اول برای سرطان کولورکتال (CRC)، سومین سرطان شایع در جهان پس از سرطان ریه و سینه، انجام میشود. خطر ابتلا به سرطان کولورکتال 1 در 22 (4.49 درصد) برای مردان و 1 مورد در هر 24 (4.15٪) برای زنان است بنابراین، ACS (انجمن سرطان آمریکا) غربالگری سالانه مبتنی بر مدفوع را برای افراد بالای 45 سال بدون توجه به جنسیت که در معرض خطر متوسط CRC هستند توصیه می‌کند. میانگین خطر با ویژگی‌های زیر تعریف می شود: نداشتن سابقه CR، انواع خاصی از پولیپ، بیماری التهابی روده، یا دریافت پرتودرمانی در ناحیه شکم یا لگن برای درمان سرطان قبلی. عدم سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال؛ همچنین باید توجه داشت شواهدی وجود ندارد که ارثی بودن یا حتی مشکوک به ارثی بودن سندرم سرطان کولورکتال نشان دهد. FOBT روشی غیر تهاجمی، بدون درد و ارزان است که می‌تواند توسط خود بیماران در منزل انجام شود.
به طور کلی، علامت اصلی سرطان روده بزرگ، هماتوشزی و سایر علائم آن مانند دیابت، معده درد، کاهش وزن و کم خونی است. آنچه باید به آن توجه شود این است که برخی از سرطان های کولورکتال در مراحل اولیه علائم واضحی را نشان نمیدهند، بنابراین بیماران به تنهایی هماتوشزی را تشخیص نمیدهند. بنابراین لازم است آزمایش مدفوع منظم انجام شود. زمانی که معده درد، دیابت یا خون در مدفوع می بینند، آزمایش دیر است. علاوه بر این، ،طبق برخی مقالات پزشکی، افراد جوان مبتلا به سرطان روده بزرگ تغییرات بدی دارند و سلول های سرطانی با سرعت بیشتری پخش می شوند. گاهی اوقات افراد مشکل در اجابت مزاج را یبوست می دانند و آزمایش را انتخاب نمیکنند. بنابراین منجر به زیان جبران ناپذیری خواهد شد.
بنابراین، انجام آزمایش سریع خون مخفی مدفوع (FOB) برای نجات جان بیماران حائز اهمیت است. مشخص شده است که این آزمایش به عنوان یک شاخص غربالگری مهم در تشخیص سرطان دستگاه گوارش در نظر گرفته می شود. دقت آزمایش مدفوع دلیل مهم آن است. آزمایش تشخیص سریع FOB در حدود 20 درصد از بیمارانی که سرطان دستگاه گوارش را در مراحل اولیه تشخیص دادهاند، مثبت است و تست FOBT بیش از 90 درصد بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته، مثبت است. (5)
FOBT نباید در بیمارانی که قاعدگی، خونریزی ناشی از هموروئید یا خونریزی از دستگاه ادراری را تجربه می‌کنند انجام شود. عدم رعایت این دستورالعمل ها ممکن است منجر به نتایج مثبت کاذب شود. همچنین باید توجه داشت که نتیجه FOBT نمی تواند مبنایی برای تصمیم گیری بالینی باشد. نتایج مثبت باید با معاینه آندوسکوپی پیگیری شوند.(3)
2 نوع FOBT وجود دارد که هر دوی آنها را می توانید در خانه انجام دهید:
1. تست گایاک (Guaiac) : در این آزمایش، نمونه مدفوع را روی کارت آزمایشی که با ماده گیاهی به نام گایاک پوشانده شده است قرار می دهید. در صورت وجود خون در مدفوع، رنگ کارت تغییر می‌کند و پاسخ تست مشخص میشود. برخی از FOBT های مبتنی بر گایاک از پدهای قابل شستشو به‌جای کارت استفاده می‌کنند. تستهای گایاک بدون نیاز به نسخه در بسیاری از داروخانه‌ها در دسترس هستند..
2. تست ایمونوشیمیایی مدفوع (FIT) : در این آزمایش از پروتئین تخصصی به نام آنتی‌بادی استفاده میشود. این پروتئین خاص به هموگلوبین، قسمت حامل اکسیژن گلبول‌های قرمز خون، می‌چسبد. نخست طبق دستورالعمل نمونه آماده میشود و سپس بر روی پنجره نمونه گذاری در کاست تست اعمال میشود و درصورت مثبت بودن جواب خط تست و کنترلظاهر میشوند.
تست ایمونوشیمیایی مزایایی نسبت به تست گایاک دارد. اما هر دو آزمایش به کار میروند و میتوانند اطلاعاتی در مورد خون در مدفوع ارائه دهند.
قبل از انجام تست گایاک، نیاز به اعمال رژیم غذایی است یعنی نباید قبل از انجام تست برخی غذاها و یا داروها را مصرف کنید چرا که ممکن است در پاسخ تست اختلال ایجاد کنند و منجر به نتیجه مثبت کاذب (یعنی آزمایش به اشتباه پاسخ مثبت را نشان دهد) شود. اغلب اوقات، ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی به شما میگوید که مصرف فیبر خود را افزایش دهید. همچنین به احتمال زیاد قبل از انجام تست باید از موارد زیر اجتناب کنید:
برخی مکملهای ویتامین مانند ویتامین C و آهن
گوشت قرمز کمیاب، مانند گوشت گاو و بره
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن و داروهای رقیق کننده خون
آزمایشات ایمونوشیمیایی در تشخیص هموگلوبین انسانی نسبت به تستهای گایاک دقیقتر هستند. نتایج آزمایش ایمونوشیمیایی تحت تأثیر پراکسیداز رژیم غذایی، خون حیوانات و اسید اسکوربیک قرار نمیگیرد قبل از استفاده از تست تشخیص سریع FOB، نیازی به تغییر رژیم غذایی ندارید، اما باید از مصرف برخی داروها مانند NSAID ها و داروهای رقیق کننده خون اجتناب کنید.(4)
منابع:
https://www.who.int/news/item/03-02-2017-early-cancer-diagnosis-saves-lives-cuts-treatment-cost .1.
2- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/canc
3-Kościelniak-Merak, B., Radosavljević, B., Zając, A., & Tomasik, P. J. (2018). Faecal occult blood point-of-care tests. Journal of Gastrointestinal Cancer, 49(4), 402-405.
4- https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/diagnosing-cancer/tests-and-procedures/fecal-occult-blood-tests
5-https://www.cancer.net/navigating-cancer-care/diagnosing-cancer/tests-and-procedures/fecal-occult-blood-tests